Określanie czasu- uzupełnienie (Tempus)

Kiedy posługujemy się językiem, jest dla nas często dość istotne, żeby wiadomość, którą przekazujemy, zawierała także informacje na temat czasu, w którym ma miejsce opisywane zdarzenie. W końcu ma spore znaczenie to czy właśnie przeczytaliśmy artykuł, czytamy go w tej chwili, czy może zamierzamy przeczytać go w przyszłości. Ale jak wyrazić czas? Niestety nie zawsze wystarczy dodawanie do naszego zdania wyrazów takich jak "wczoraj", "teraz" czy "jutro". Często trzeba posłużyć się też odpowiednimi konstrukcjami, żeby zdanie nabrało sensu w języku szwedzkim. O niektórych z tych konstrukcji wspomniałam już w poprzednim artykule (tu). Uznałam jednak, że przydatny może okazać się też wpis, traktujący temat z odrobinę innej strony, który usystematyzuje informacje i je uzupełnieni. Zobaczmy więc jak określić czas.

Teraźniejszość (nutid)

Do opisu tego co dzieje się albo istnieje w teraźniejszości używamy czasu Presens. Zdanie w tym czasie złożone jest przede wszystkim z nazwy wykonawcy czynności lub zaimka osobowego i czasownika w formie Presens. Dlatego konstrukcja prostego zdania twierdzącego, w którym nie zmieniamy szyku, przyjmie formę:

Wykonawca czynności + czasownik w Presens+ reszta zdania

Na przykład: Jag skriver en ny text nu. (Piszę teraz nowy tekst.)

W poprzednim wpisie wspomniałam także o innych sytuacjach, kiedy stosujemy czas Presens. Są to między innymi sytuacje kiedy chcemy wyrazić, że coś jest powtarzalne i nie ulegnie to zmianie w przyszłości oraz jest to też znane od dawna albo właśnie ustalone.

A kiedy nie stosujemy Presens, chociaż wydawałoby nam się, że jednak powinniśmy?

Zrobimy to w następujących zdaniach:

Hon är född 1960. Pomimo tego, że polskie zdanie "Urodziła się w 1990 roku" wskazuje na użycie czasu przeszłego, to w języku szwedzkim użyjemy czasu Presens. Hon var född 1960. Czyli zdanie w czasie przeszłym jest poprawne, ale tylko wtedy, kiedy osoba o której mówimy już nie żyje.

Huset är byggt på 1800- talet. Też użyjemy tu czas Presens, pomimo tego, że polskie zdania wskazywałoby bardziej na czas przeszły. Po polsku: "Budynek został wybudowany w XIXw."

Håller på att

Zdarza się, że połączenie wyrazów håller på att występuje w zdaniach i wcale wtedy nie oznacza, że ktoś coś trzyma (att hålla- trzymać). Jest to wyrażenie, które ma na celu pomóc nam zaznaczyć, że jesteśmy w trakcie wykonywania jakiejś czynności i wiemy, że ta czynność jeszcze trochę potrwa.

Czyli na przykład, jeżeli chcemy powiedzieć, że jesteśmy w trakcie uczenia się języka szwedzkiego, to powiemy:

Jag håller på att lära mig svenska.

Jak widzimy w przykładzie, zdanie jest wówczas złożone z wykonawcy czynności, "håller på att" i czasownika w formie Infinitiv.

Przyszłość (framtid)

Przyszłość w języku szwedzkim określamy na cztery sposoby:

• Tak jak wspomniałam w poprzednim artykule, przyszłość możemy wyrazić za pomocą czasu Presens. Wtedy zdanie ma taką samą konstrukcję jak przedstawiłam to w części o czasie Presens. Ważne jest w tym przypadku jednak dodanie słowa lub wyrażenia, które wskazuje nam na przyszłość. Takich jak i morgon/ imorgon (jutro), senare (później) czy om en timme (za godzinę).
• Za pomocą konstrukcji kommer att. Konstrukcja ta służy do wyrażania przyszłości, którą przewidujemy a której nie jsteśmy/ nie możemy być pewni. Czasami można ją przetłumaczyć bezpośrednio na polski jako "mieć zamiar coś zrobić", ale nie jest to reguła. Na przykład: Jag kommer att vara hemma klockan fyra, czyli "[Pewnie] Będę w domu o godzinie czwartej". Det kommer att regna imorgon. "[Prawdopodobnie] Będzie jutro padało." Jak widać na powyższych przykładach, konstrukcja prostego zdania w tym przypadku wygląda następująco:

Wykonawca czynności+ kommer att+ czasownik w Infinitiv+ reszta zdania

• Za pomocą czasownika ska. W odróżnieniu od kommer att, czasownik ska używany jest w sytuacjach, kiedy mówimy o czymś pewnym, o czymś co zostało zdecydowane, że się wydarzy albo powinno się wydarzyć według naszej wiedzy czy zamiarów. Konstrukcja prostego zdania przy zastosowania formy ska, wygląda następująco:

Wykonawca czynności+ ska+ czasownik w Infinitiv+ reszta zdania

Parę przykładów: Du ska vara hemma klockan fyra. "[Masz] być w domu o godzinie czwartej" Coś, co powinno się wydarzyć według naszych planów. Jag ska öppna fönstret. "Otworzę okno" [Właśnie zabieram się do tego, żeby to zrobić, więc na pewno to zrobię.]

• Za pomocą czasownika tänker. Tänker, tak samo jak kommer att, może być zastosowany w znaczeniu "mam zamiar coś zrobić". Czasownik ten może być też tłumaczony dosłownie na polski jako "myślę coś zrobić", na przykład "Myślę jechać do Krakowa w tym tygodniu" (Tak, tak... wiem, że to nie jest poprawna polszczyzna, ale słyszałam taką konstrukcję w użyciu nie raz ;)). Konstrukcja zdania wygląda wtedy następująco:

Wykonawca czynności+ tänker+ czasownik w Infinitiv+ reszta zdania

Jak wygląda więc powyższe zdanie o jechaniu do Krakowa w tej konstrukcji?

Jag tänker åka till Kraków den här veckan.

Przeszłość (dåtid)

Przeszłość (w tym wydarzenia w pewnym stopniu powiązane z przeszłością) w języku szwedzkim wyrażamy za pomocą czasów Supinum, Perfekt i Pluskvamperfekt. Wszystkie zostały opisane w poprzednim wpisie, dlatego tutaj przypomnę jedynie najważniejsze informacje.

Konstrukcje prostych zdań twierdzących w poszczególnych z tych czasów: Preteritum

Wykonawca czynności+ czasownik w Preteritum+ reszta zdania

Marie sov hela dagen i går. (Marie spała wczoraj cały dzień.) [Już nie śpi.] Perfekt

Wykonawca czynności+ har+ czasownik w Supinum+ reszta zdania

De har varit gifta i många år. (Są małżeństwem od wielu lat.) [I są małżeństwem nadal.] Pluskvamperfekt

Wykonawca czynności+ hade+ czasownik w Supinum+ reszta zdania

Om jag inte hade hittat boken vet jag inte vad jag hade gjort. (Jeżeli nie znalazłabym tej książki, to nie wiem co bym zrobiła.)

Podsumowując wiadomości z poprzedniego wpisu na temat, kiedy powyższych czasów używamy: Czasu Preteritum używamy, kiedy odnosimy się do sytuacji, które miały miejsce w przeszłości i w przeszłości został zakończone. Dodatkowo wydarzenia miały też miejsce w konkretnym czasie. Z kolei czas Perfekt służy do opisu zdarzeń, które wydarzyły się w przeszłości, ale nie ma większego znaczenia kiedy dokładnie oraz trwają nadal albo ich skutki nadal są istotne.

Czas Pluskvamperfekt na szczęście łatwiej jest odróżnić od dwóch pozostałych czasów. Stosowany jest głównie do opisu wydarzeń, które miały miejsce przed innymi wydarzeniami z przeszłości. Można też sę spotkać z jego zastosowaniem w przypadkach, kiedy mówimy o czymś co nie stało się a mogłoby się stać (tryb przypuszczający). Takie zastosowanie widzimy na przykład w zdaniu podanym powyżej jako przykład. W drugiej jego części tego zdania mamy:

...vet jag inte vad jag hade gjort. (...nie wiem, co bym zrobiła.)

 Mam nadzieję, że powyższe informacje będą dla was pomocne. Jeżeli uważacie, że czegoś istotnego brakuje we wpisie albo coś jest niejasne, śmiało piszcie w komentarzach.