Grupy czasowników
W poprzednich artykułach wspominałam o czasownikach, ich formach użytecznych w wyrażaniu czasu oraz o tym, kiedy dokładnie dane formy stosujemy. Wspomniałam też, że verbböjning, czyli odmiana czasowników, niestety jest czymś co może stwarzać trochę problemów. Przyczyną jest to, że niestety nie ma jednej reguły uniwersalnej dla wszystkich czasowników, która mówiłaby nam, jak tworzyć ich nowe formy. Dlatego jedynym rozwiązaniem jest uczenie się odmiany każdego czasownika, zaraz po tym jak go poznamy. Wcześniej jednak warto dowiedziec się na jakie grupy czasowniki dzielimy, bo może okazać się, że dzięki temu nauka ich odmiany będzie dla nas łatwiejsza.
Czasowniki w języku szwedzkim dzielą się na 4 główne grupy i czasowniki należące do każdej z tych grup mają pewne wspólne cechy charakterystyczne. Stąd też i ich forma po odmianie jest podobna. Przyjrzyjmy się więc, jakie grupy istnieją i jak możemy wiedzę o nich wykorzystać przy odmienianiu czasowników.
Grupa 1
Jest to grupa czasowników, które odmieniają się bardzo regularnie, więc nie sprawiają dużego problemu uczącym się szwedzkiego. Czasownik, należący do tej grupy, rozpoznamy po tym, że jego Imperativ kończy się na literę -a. Są to takie czasowniki jak:
Att spela (spela!)
Att arbeta (arbeta!)
Att baka (baka!)
Kiedy zobaczymy taki czasownik, wystarczy, że dodamy do niego odpowiednie końcówki, aby utworzyć jego formy Presens, Preteritum i Supinum.
Aby utworzyć czasownik w formie Presens, do formy Imperativ dodajemy końcówkę -r:
Jag spelar.
Aby utworzyć Preteritum, dodajemy końcówkę -de:
Ja spelade.
W celu utworzenia formy Supinum, dodajemy końcówkę -t:
Ja har/hade spelat.
Grupa 2
Do grupy 2 należą czasowniki, których Imperativ kończy się na spółgłoskę a nie na -a tak jak w przypadku czasowników z grupy 1. W zależności od rodzaju spółgłoski, rozróżniamy w grupie 2 dwie podgrupy: grupę 2a i grupę 2b.
Grupa 2a
Do grupy tej należą czasowniki, których Imperativ kończy się ną spółgłoskę dźwięczną (tonande konsonant), tak jak w czasownikach att följa (följ!) czy att bygga (bygg!).
Gdy przyjrzymy się poszczególnym formom czasowników z grupy 2a, zauważymy, że charakteryzują się one następującymi końcówkami:
Końcówką -er lub brakiem końcówki w Presens:
Jag känner honom igen. / Jag kör.
Końcówką -de w Preteritum:
Jag körde.
Końcówką -t w Supinum.
Jag har/hade kört.
Jest kilka reguł związanych z zapisem tych czasowników w zależności od tego, na jaką spółgłoskę kończy się Imperativ.
- Jeżeli Imperativ czasownika kończy się na -r albo -l, wtedy jego forma Presens nie ma żadnej dodatkowej końcówki. Na przykład:
- Jeżeli Imperativ kończy się na literę "d" a przed nią stoi samogłoska, jak w czasowniku betyda (betyd!), to w Preteritum mamy końcówę -dde. W Supinum natomiast "d" z Imperativ zmienia się w "t" i dodajemy jeszcze końcówkę -t.
- Jeżeli Imperativ kończy się na literę "d" i poprzedza ją spółgłoska, jak w czasowniku sända (sänd!), wtedy do Impeartiv czasownika dodawana jest tylko końcówka -e aby utworzyć formę Preteritum, a "d" na końcu Imperativ zmienia się w "t" tworząc formę Supinum.
- Jeżeli w czasowniku z tej grupy występuje podwójne "m" (mm) albo "n" (nn), to w formach Preteritum i Supinum danego czasownika "m" i "n" staną się pojedyncze. Na przykład:
- Jeżeli w czasowniku pojawiają się litery ö/ä oraz j wówczas w formach Preteritum i Supinum "ö" zastępowane jest przez "o", "ä" przez "a", natomiast "j" znika.
- Jeżeli w czasowniku z tej grupy pojawiają się litery ö/ä to w formach Preteritum i Supinum "ö" zastępowane jest przez "o", "ä" przez "a".
Uwaga: Imperativ w powyższym przykładzie jest tylko teoretyczny. W praktyce nie istnieje.
Grupa 2b
W tej grupie znajdują się czasowniki, których Imperativ kończą się na spółgłoski bezdźwięczne (tonlös konsonant).
Tworzenie nowych form czasowników z tej grupy różni się od odmiany czasowników z grupy 2b tym, że zamiast końcówki -de w Preteritum mamy końcówkę -te.
Odmiana czasownika z grupy 2b będzie wyglądała więc następująco:
köpa (köp!) Presens: köper Preteritum: köpte Supinum: köpt
trycka (tryck!) Presens: trycker Preteritum: tryckte Supinum: tryckt
Podobnie jak w przypadku grupy 2a i w tej grupie znajdują się pewne reguły dotyczące zapisu.
- Jeżeli Imperativ zakończony jest na literę "t", którą poprzedza spółgłoska, wtedy do formy Preteritum dodajemy jedynie końcówkę -e, a forma Supinum jeste taka sama jak Imperativ (tak że koniec końców czasownik i tak wygląda jakby miał końcówki --te i -t). Na przykład:
- Jeżeli przed "t" w Imperativ stoi samogłoska, wtedy w formie Preteritum dodajemy końcówkę -te, a w formie Supinum końcówkę -t, co powoduje, że mamy podwójne "t" w tych wyrazach. Na przykład:
Grupa 3
Do tej niewielkiej grupy należą czasowniki, których Imperativ kończy się na samogłoskę, ale nie jest nią litera "a" tak jak w przypadku czasowników z grupy 1.
Aby utworzyć formę Presens z czasownika z tej grupy, do Imperativ dodajemy końcówkę -r, żeby utworzyć formę Preteritum dodajemy końcówkę -dde a formę Supinum- -tt. Na przykład:
bo (bo!) Peresens: bor Preteritum: bodde Supinum: bott
bry (bry!) Presens: bryr Preteritum: brydde Supinum: brytt
Grupa 4
Do tej grupy należą czasowniki mocne, które tworzone są nie tylko poprzez dodanie do danego wyrazu odpowiedniej końcówki, ale też poprzez zmianę samogłoski, znajdującej się w Imperativ danego czasownika. Wiele czasowników z tej grupy odmienia się też nieregularnie, czyli niezgodnie z tym co moglibyśmy przewidzieć. Tych czasowników niestety najlepiej jest uczyć się na pamięć chociaż da się i tutaj zauważyć pewne powtarzające się schematy.
Przyjrzyjmy się przykładom:
driva (driv!) Presens: driver Preteritum: drev Supinum: drivit
skriva (skriv!) Presens: skriver Preteritum: skrev Supinum: skrivit
bjuda (bjud!) Presens: bjuder Preteritum: bjöd Supinum: bjudit flyta (flyt!) Presens: flyter Preteritum: flöt Supinum: flutit
försvinna (försvinn!) Presens: försvinner Preteritum: försvann Supinum: försvunnit vinna (vinn!) Presens: vinner Preteritum: vann Supinum: vunnit
dra (dra!) Presens: drar Preteritum: drog Supinum: dragit ta (ta!) Presens: tar Preteritum: tog Supinum: tagit
svälta (svält!) Presens: svälter Preteritum: svalt Supinum: svultit bära (bär!) Presens: bär Preteritum: bar Supinum: burit
gråta (gråt!) Presens: gråter Preteritum: grät Supinum: gråtit
W powyższych przykładach możemy zauważyć, że końcówką jaką przyjmują czasowniki w Presens z grupy 4 jest -er lub -r. Jeżeli Imperativ zakończony jest samogłoską dodajemy r a jeżeli jest zakończony na r (lub l) to forma Presens będzie taka sama jak Imperativ. Gdy tworzymy formę Supinum do Imperativ dodajemy końcówkę -it. Preteritum nie przyjmuje za to żadnej końcówki, jednak samogłoska z Imperativ ulega zmianie. Najczęściej występujące zmiany to: i -> e lub a, u/y -> ö, a -> o, ä -> a a å->ä. Jeżeli samogłoska ulega zmianie także w Supinum, to zmienia się ona na literę u.
Komentarze
Prześlij komentarz