Midsommar

Kiedy na półkuli północnej zbliża się koniec wiosny a dni stają się coraz dłuższe i dłuższe, jest to znak, że nadchodzi noc szczególnie istotna z punktu widzenia dawnych wierzeń naszych przodków. Jest to noc przypadająca w okresie 20-22 czerwca, najkrótsza noc w roku, przesilenie letnie. Dla dawnych Europejczyków, był to czas, kiedy mogli cieszyć się życiodajnymi promieniami Słońca najdłużej w przeciągu ostatnich miesięcy, dlatego w dawnej mitologii i tradycji okres ten nabrał właściwości magicznych a także stał się świętem życia, witalności i płodności. Wśród dawnych Słowian święto to nazywano Nocą Kupały bądź Sobótką, w Skandynawii natomiast prawdopodobnie- Midsommar, czyli "środek lata".

Święta związane z obrzędami przesilenia letniego, zostały z czasem zasymilowane przez Kościół Chrześcijański. Według tradycji dnia 24 czerwca urodził się Św. Jan Chrzciciel, data ta była więc bliska dniu, w którym przeprowadzano obrzędy, związane z przesileniem letnim. W ten sposób, w miejsce dawnej Sobótki, narodziło się nowe święto, zwane w Polsce Nocą Świętojańską czy Wigilią Świętego Jana. Noc Świętojańską obchodzono i obchodzi się nadal w nocy z 23 na 24 czerwca. W Szwecji nowe Midsommar przez długi czas również obchodzono tej nocy aż do 1953 roku, kiedy to ustalono, że lepiej będzie świętować w dzień powszedni. Przyjęto wówczas, że Midsommarafton (Wigilia Midsommar) będzie świętem ruchomym, obchodzonym w piątek pomiędzy 20 a 26 czerwca.

Midsommarstång- Drzewko Majowe

Najbardziej rozpoznawalnym symbolem szwedzkiego Midsommar jest Midsommarstång czy Majstång, jak nazywano go dawniej (att maja- przystrajać liśćmi, w języku polskim istnieje odpowiednik "maić") czyli po polsku Drzewko Majowe. Jest to wysoki słup z ustawioną poprzecznie belką i wiszącymi na jej końcach kołami. Wspólne ozdabianie kwiatami i liśćmi oraz wznoszenie Midsommarstång przez zebraną społeczność, stanowi jeden z punktów celebracji Midosmmarafton.

Midsommarstång przywędrował do Szwecji prawdopodobnie z Niemiec w okresie średniowiecza. Wówczas wyglądał trochę inaczej niż teraz- nie miał chociażby charakterystycznej poprzecznej belki. Z biegiem czasu Midsommarstång nabierał coraz bardziej współczesnej formy. Drzewko Majowe jest centrum obchodów Midsommarafton w Szwecji. Zaraz po wzniesieniu go, rozpoczynają się  tańce i zabawy. Pierwotnie jedynie tańczono wokół Majstång, trzymając się za ręce, jednak na początku XXw. urozmaicono obchody, wplatając w taniec różnego rodzaju zabawy. To wtedy popularna stała się piosenka "Små grodorna". Wtedy też Midsommarafton zaczęło być kojarzone z nadmieroną konsumpcją alkoholu i ten element został również mocno zakorzeniony w tradycji ;) Współcześnie na obiedzie z okazji Midsommar, obok śledzi (sill), ziemniaków (potatis) i tortu truskawkowego (jordgubbstårta), nie może zabraknąć czegoś mocniejszego (Snaps czy inaczej Nubbe), zawsze pitego w akompaniamecie snapsvisor. (Teksty do kilku z nich tutaj.)

Różne nazwy jedno święto

Wszechobecność kwiatów nie pozwala zapomnieć o pierwotnym charakterze Midsommar, charakterze wspólnym dla obchodów tego dnia w całej Europie. Midsommar to święto miłości, płodności i życia. Ze względu na jego pogańskie pochodzenie jest ono pełne symboliki i odniesień do świata magicznego, często podobnych wśród wszystkich kultur europejskich. Jednym z takich symboliczno-magicznych elementów są wianki (Midsommarkrans) z liści i kwiatów. Zakładane są przez kobiety i dziewczęta podczas obchodów tej nocy zarówno w Polsce jak i w Szwecji. Pełnią one nie tylko funkcje dekoracyjne. Kwiaty i liście to symbol życia, a sam wianek- czasami też dziewictwa. W Polsce dziewczęta obserwując wianki na wodzie mogą dowiedzieć się czy czeka je rychłe zamążpójście czy może staropanieństwo. Mogą dowiedzieć się też za kogo wyjdą za mąż. W Szwecji zasuszenie wianka i dodanie jego kwiatów do bożonarodzeniowej kąpieli, według tradycji ma mieć właściwości prozdrowotne. Przypomina to nieco inny polski zwyczaj związany z roślinnością, według którego to popiół ze spalonych w ogniu świętojańskim ziół, ma uchronić przed czarownicami, urokami i wszelkim złem. Wracając do wróżb, dziewczęta w Szwecji też mogą przewidzieć z kim spędzą swoje życie. W tym celu muszą zebrać siedem albo dziewięć różnych gatunków dzikich kwiatów. Aby zwiększyć szanse na powodzenie wróżby, dziewczęta powinny zachować zupełną ciszę i powagę podczas powrotu do domu a następnie położyć zebrane kwiaty pod poduszką. Dzięki temu przyszły partner powinien przyśnić im się w nocy. Inną metodą na wywołanie snów ma być zjedzenie drömgröt- kleiku ugotowanego z mąki, wody i dużej ilości soli.

Kolejnym symboliczno-magicznym elementem Nocy Świętojańskiej/ Midsommar, który wykorzystywany jest w całej Europie jest, wspomniany już wcześniej, ogień. Pomimo tego, że nie ma jednoznacznych informacji co do tego, po co ogniska palono, to możemy się domyślać, że ogień był wykorzystywany przez naszych przodków w obrzędach ze względu na swoje symboliczne powiązanie z szeroko pojętym odrodzeniem. I tak w Polsce, Finlandii czy w Norwegii, podczas Nocy Świętojańskiej palimy ogniska. W Szwecji natomiast, zwyczaj ten nie przetrwał do naszych czasów. Wiadomo jednak, że dawniej na terytorium tego kraju też wykorzystywano ogień podczas obchodów Midsommar.

På den helige Johannes döparens afton ... plägar allt folk utan åtskillnad till kön och ålder samlas i skaror på städernas torg eller ute på fria fältet, för att där glättigt tråda dansen vid skenet av talrika eldar, som överallt tändas. 

Olaus Magnus Historia, 1555 rok

Jest jednak pewna tradycja dość wyjątkowa dla Szwecji, której na szczęście w Polsce nie mamy. Na szczęście, bo w Szwecji nikt za tą tradycją nie przepada i niestety nie da się z niej ot tak po prostu zrezygnować. A tradycją tą jest brzydka pogoda. Praktycznie co roku podczas Midsommarafton pada i jest chłodno.

Jak to było w tym roku u Was? Świętowaliści w Szwecji? Padało a może wręcz przeciwnie- była piękna słoneczna pogoda? Ja byłam w tym czasie w Småland i tam niestety padało. Jak z cebra. Ta czy inaczej mam nadzieję, że bawiliście się dobrze :)

Na zakończenie trochę osobistych przemyśleń na temat Midsommar od Tommy'ego Körberg.

Do poczytania: 
https://www.nordiskamuseet.se/aretsdagar/midsommarafton http://www.sprakochfolkminnen.se/folkminnen/handelser-i-almanackan/kalender/i-almanackan/handelser-i-almanackan/2016-06-16-midsommar.html